Bài giáo lý của Đức Thánh Cha: Nhân đức tiết độ
Trong
bài giáo lý tại buổi Tiếp kiến chung sáng thứ Tư 17/04/2024, Đức Thánh Cha đã
chia sẻ với các tín hữu hiện diện tại quảng trường Thánh Phêrô về nhân đức tiết
độ, là nhân đức trụ thứ tư và cuối cùng. Đức Thánh Cha mời gọi các tín hữu trau
dồi nhân đức tiết độ để có thể kiểm soát lời nói và hành động của mình, tránh
những xung đột không đáng có và thúc đẩy hòa bình trong xã hội.
Sách
Giáo lý Công giáo dạy rằng nhân đức tiết độ giúp làm dịu đi sự hấp dẫn của thú
vui và tìm kiếm sự cân bằng trong việc sử dụng của cải được tạo ra.
Đức
Thánh Cha nhận định rằng sự tiết độ giúp chúng ta hành động khôn ngoan trong
mọi tình huống, biết khi nào nên nói, khi nào nên sửa và khi nào im lặng là
phản ứng tốt nhất. Trong vấn đề vui thú, sự tiết độ nhắc nhở chúng ta đưa ra
phán đoán đúng đắn, lựa chọn sự chừng mực thay vì thái quá, giúp chúng ta tận
hưởng những niềm vui trong cuộc sống với sự đúng mực. Theo nghĩa này, nhân đức
tiết độ phù hợp với các giá trị Tin Mừng về sự nhỏ bé, kín đáo và hiền lành.
Trong
một thế giới đề cao sự thái quá và trụy lạc, sự tiết độ giúp chúng ta sắp đặt
trật tự trong lòng, sống khôn ngoan và tìm kiếm thước đo đúng đắn cho mọi việc.
Đức tính này đảm bảo ý chí thống trị bản năng và giữ cho ham muốn trong giới
hạn của sự lương thiện Nó cũng khiến chúng ta trân trọng hơn với những điều
thiện mình nhận được cũng như những mối quan hệ mà chúng ta thiết lập với người
khác.
Đức
Thánh Cha mời gọi các tín hữu trau dồi nhân đức tiết độ để có thể kiểm soát lời
nói và hành động của mình, tránh những xung đột không đáng có và thúc đẩy hòa
bình trong xã hội.
Trước
khi Đức Thánh Cha bắt đầu bài giáo lý, cộng đoàn cùng nghe đoạn sách Giảng viên (5,2;
6,4; 14,14) được đọc bằng các ngôn ngữ Pháp, Anh, Đức, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha,
Ả Rập và Ba Lan.
Sách
Giảng viên (5,2; 6,4; 14,14)
Đừng chiều theo ước muốn
và sức lực của con,
mà thoả mãn những đam mê của lòng mình.
Một con người xấu xa làm băng hoại chính mình,
tự biến thành trò cười cho kẻ thù nghịch.
Đừng từ chối không hưởng một ngày vui,
hoài bão của con, đừng để cho phần nào trôi đi mất.
Và sau
đó Đức Thánh Cha bắt đầu bài giáo lý như sau:
Tiết
độ là khả năng tự chủ, không để mình bị những đam mê nổi loạn khuất phục
Anh
chị em thân mến, chào anh chị em!
Hôm
nay tôi sẽ nói về nhân đức trụ thứ tư và cũng là nhân đức cuối cùng: sự
tiết độ. Nhân đức này có chung một lịch sử lâu đời với ba nhân đức kia và
không chỉ thuộc về các Kitô hữu mà thôi. Đối với người Hy Lạp, việc thực hành
các nhân đức là để đạt được hạnh phúc. Triết gia Aristotle đã viết chuyên luận
quan trọng nhất về đạo đức học, gửi cho con trai ông là Nicomachus, để dạy con
ông nghệ thuật sống. Tại sao tất cả chúng ta đều tìm kiếm hạnh phúc nhưng rất
ít người đạt được nó? Để trả lời câu hỏi này, triết gia Aristotle đề cập đến
chủ đề về các nhân đức, trong số đó, enkráteia, sự tiết độ, có một
vị trí quan trọng. Thuật ngữ Hy Lạp có nghĩa đen là “có quyền trên chính mình”.
Do đó, đức tính này là khả năng tự chủ, nghệ thuật không để mình bị những đam
mê nổi loạn khuất phục, thiết lập trật tự cho điều mà Manzoni gọi là “mớ hỗn
độn của trái tim con người”.
Tiết
độ giúp điều tiết sự lôi cuốn của thú vui và giúp chừng mực trong sử dụng của
cải
Sách
Giáo lý của Giáo hội Công giáo dạy chúng ta rằng
“Tiết độ là nhân đức luân lý giúp chúng ta điều tiết sức lôi cuốn của
những thú vui và giữ sự chừng mực trong việc sử dụng các của cải trần thế”.
Sách Giáo lý nói tiếp: “Nó giúp ý chí làm chủ các bản năng và kiềm chế các ham muốn
trong những giới hạn của sự lương thiện. Người tiết độ quy hướng các thèm muốn
giác quan của mình về điều thiện, giữ được sự cẩn trọng lành mạnh, và không
chiều theo sức mạnh của mình mà bước theo các dục vọng của trái tim mình” (số
1809).
Sự
đúng mực
Vì
vậy, sự tiết độ, như thuật ngữ tiếng Ý nói, là nhân đức của sự đúng mực. Trong
mọi tình huống, người tiết độ đều cư xử cách khôn ngoan, bởi vì những người mà
hành động luôn bị thúc đẩy bởi sự bốc đồng hoặc sự phấn khích cuối cùng đều
không đáng tin cậy. Người không có sự tiết độ thì luôn không đáng tin cậy.
Trong một thế giới, có rất nhiều người tự hào nói những gì họ suy nghĩ, thì
ngược lại, người ôn hòa tiết độ thích nghĩ những gì họ nói. Anh chị em có hiểu
được sự khác biệt không? Đừng nói những gì tôi nghĩ… hãy nghĩ về những gì tôi
phải nói. Họ không đưa ra những lời hứa suông mà đưa ra những cam kết trong
chừng mực mà họ có thể thực hiện được.
Ngay
cả đối với những thú vui, người tiết độ cũng hành động sáng suốt. Dòng chảy tự
do của các xung động và sự phóng túng hoàn toàn dành cho những thú vui cuối
cùng lại phản tác dụng, đẩy chúng ta vào trạng thái buồn chán. Biết bao người
ham muốn thử mọi thứ nhưng lại nhận thấy mình mất đi cảm giác thích thú với mọi
thứ! Tốt hơn hết bạn nên tìm sự chừng mực: ví dụ, để đánh giá một loại rượu
ngon, hãy thưởng thức nó từng ngụm nhỏ thì tốt hơn là cạn hết một lần.
Cân
nhắc lời nói
Người
tiết độ biết cân nhắc, đo lường thật tốt lời nói. Họ suy nghĩ điều họ nói. Họ
không để cho một khoảnh khắc tức giận hủy hoại những mối quan hệ và tình bạn mà
sau đó khó có thể xây dựng lại được. Đặc biệt là trong cuộc sống gia đình, nơi
mà sự kiểu cách ít hơn, tất cả chúng ta đều có nguy cơ không kiềm chế những
căng thẳng, cáu gắt và tức giận. Có lúc để nói và có lúc để im lặng, nhưng cả
hai đều cần có chừng mực. Và điều này áp dụng cho nhiều việc, chẳng hạn như khi
ở bên người khác và khi ở một mình.
Không
thương lượng nhưng vẫn cảm thông
Nếu
người ôn hòa biết kiềm chế tính nóng nảy của mình, điều đó không có nghĩa là
chúng ta sẽ luôn nhìn thấy người đó có khuôn mặt bình yên và tươi cười. Thực
ra, đôi khi cần phẫn nộ, nhưng phải luôn đúng cách. Đúng mực. Đúng cách. Một
lời trách móc đôi khi còn tốt hơn sự im lặng đầy oán giận và chua chát. Người
ôn hòa biết rằng không có gì khó hơn việc sửa lỗi người khác, nhưng họ cũng
biết rằng điều đó là cần thiết: nếu không, họ sẽ để cho
sự ác tự do thống trị. Trong một số trường hợp, người ôn hòa thành công trong
việc kiềm chế những thái cực: họ khẳng định những nguyên tắc tuyệt đối, khẳng
định những giá trị không thể thương lượng, nhưng cũng biết cách hiểu mọi người
và thể hiện sự đồng cảm với họ.
Sự
quân bình và trung dung
Do đó,
món quà của người ôn hòa tiết độ là sự quân bình, trung dung, một phẩm chất quý
giá nhưng hiếm có. Trên thực tế, mọi thứ trên thế giới đều đẩy chúng ta đến mức
thái quá. Ngược lại, sự tiết độ phù hợp với các giá trị của Phúc Âm như sự nhỏ
bé, thận trọng, khiêm tốn, hiền lành. Người ôn hòa đánh giá cao sự tôn trọng
của người khác, nhưng không coi đó là tiêu chuẩn duy nhất cho mọi hành động và
mọi lời nói. Họ nhạy cảm, họ có thể khóc và không xấu hổ về điều đó nhưng không
khóc vì bản thân. Bị thất bại, họ lại đứng dậy; trong chiến thắng, họ có thể
trở lại cuộc sống âm thầm thường ngày của mình. Họ không tìm kiếm những tràng
pháo tay, nhưng biết mình cần người khác.
Niềm
vui do sự tiết độ mang đến
Nói
rằng sự tiết độ làm cho người ta có gương mặt xám xịt và buồn bã là không đúng.
Ngược lại, nó giúp chúng ta tận hưởng những điều tốt đẹp hơn trong cuộc sống:
ngồi cùng bàn ăn, sự dịu dàng của tình bạn, tin tưởng vào những người khôn
ngoan, kinh ngạc trước vẻ đẹp của thụ tạo. Hạnh phúc có chừng mực là niềm vui
nảy nở trong lòng những người nhận ra và trân trọng những gì quan trọng nhất
trong cuộc sống. Cám ơn anh chị em.
Kêu
gọi trả tự do cho các tù nhân chiến tranh
Trong
lời chào các tín hữu, Đức Thánh Cha kêu gọi trả tự do cho các tù nhân chiến
tranh và lên án những cuộc tra tấn mà nhiều người trong số các tù nhân phải
chịu.
Trước
hết, Đức Thánh Cha mời gọi nghĩ đến các dân tộc đang có chiến tranh như Thánh
Địa, Palestine, Israel, Ucraina bị dày vò. Và sau đó, ngài nghĩ đến các tù nhân
chiến tranh và đưa ra lời kêu gọi giải phóng họ: “Xin Chúa lay chuyển ý chí để
tất cả họ được trả tự do”.
Thêm
vào lời kêu gọi của mình, Đức Thánh Cha suy nghĩ đặc biệt đến những tù nhân
đang bị tra tấn. Ngài lên án: “Việc tra tấn tù nhân là một điều khủng khiếp, nó
không nhân văn, chúng ta hãy nghĩ đến rất nhiều kiểu tra tấn làm tổn thương
phẩm giá của con người và của rất nhiều người bị tra tấn… Xin Chúa giúp đỡ mọi
người và chúc lành cho mọi người”.
Cuối
Buổi tiếp kiến, Đức Thánh Cha cùng đọc kinh Lạy Cha với các tín hữu và ban phép
lành cho tất cả mọi người